Atlas is niet de enige die iets op z’n nek heeft. In Venetië zag ik deze twee mannen op één knie onder een bol met een vrouwenfiguur erbovenop die iets doet.

 

Het was duidelijk geen Atlas die door een behulpzaam iemand geholpen werd om het hemelgewelf te dragen. Deze sterke kerels staan op de zoutpakhuizen. Schud de dame bovenop de bol een zak zout leeg? Iets met de symboliek van ‘het zout der aarde’ misschien? Of slaat ze met een stok op een soort gong? Ik weet het niet, maar ik ben wel nieuwsgierig. Eigenlijk zou ik morgen naar Venetië willen gaan om het daar nog eens preciezer te gaan bekijken en ter plekke vragen wat dat drietal daar doet.

 

 Deze foto’s kreeg ik als  vakantiekaart – na een gesprekje over Atlassen en andere beelden die iets dragen, tillen of torsen – van iemand die ik geattendeerd had op dit beeld op die plek in Venetië.

Atlas heeft me nog steeds in de greep!
Nu naar jongere Atlassen gekeken. Ik vond er eentje op een affiche van een jaar of wat geleden. Het hemelgewelf als een zak kolen, zoals lang geleden toen er nog kolensjouwers waren die de zakken met kolen op hun schouder droegen. Als ik er wat langer naar kijk, dan voel ik bijna hoe zwaar die bol moet zijn. Zijn linkerarm met de vuist gesloten, is het plateau waar de bol op rust. Zijn rechterarm met de open hand ondersteunt en zorgt dat de bol niet van die zelfgevormde sokkel afrolt. Hij staat vooral op zijn linkerbeen, misschien gaat hij zich met zijn rechtervoet een beetje afzetten om zich beter onder het gewicht te kunnen plaatsen……………… Hij is verder onbedekt.

De Atlas van het Paleis op de Dam is niet onbedekt; hij heeft een lendedoek. Hij draagt het hemelgewelf ook weer anders. Hij strekt zijn linkerarm min of meer tegen de bol en duwt hem een beetje op met zijn onderarm, de vuist half gesloten. Zijn rechterarm is omhoog gericht en heeft de vuist iets meer open. Hij steunt er ook minder mee, die rechterarm houdt vast de balans tussen beide armen onder controle. Hij staat recht onder zijn gewicht maar heeft zijn middel zo vreselijk ingeknikt. Die vouw zou handiger een verdieping lager in het scharnier van het heupgewricht geweest zijn, dan kwamen zijn maag en darmen wat minder in de knoei en had hij wat meer lucht tot zijn beschikking gehad. Maar ja, een beeld ademt ook niet echt.

Behalve buiten aan de achterkant van het Paleis, is er binnen ook nog een Atlas die als twee druppels water op zijn grote broer buiten lijkt. Zij het dat de binnen-Atlas meer kleur heeft en niet onder de duivenpoep zit.

Hoe aanwezig is die oude god nog altijd! Ook in hedendaagse huizen waar een klok aan de muur hangt. Friese staartklokken hebben vaak bovenop een Atlas, geflankeerd door engelen met trompetten. Zo’n oude klok met gewichten die je dagelijks moet optrekken: met je ene hand trek je de ketting naar beneden terwijl je andere hand het gewicht meehelpt om omhoog te gaan, een ritueel wat iedereen meekrijgt van de vorige generatie: zo spaar je de ketting! Even het gevoel van balans tussen je handen vinden, net als Atlas dat doet. Deze Atlassen van boven op de klok zijn sober van uitvoering, de lendenen zijn bedekt, armen en handen zijn symmetrisch. Hij knikt ook in zijn middel en kijkt van bovenaf op ons neer al of niet gedwongen door zijn last. Hoe Atlas en de engelen met bazuinen eigenlijk boven op een klok verzeild geraakt zijn, daar ben ik nog niet achtergekomen.

Atlas heb ik al een paar keer genoemd. Veel informatie geeft deze site: www.gewina.nl

Vandaag besloot ik om naar  handen van de verschillende Atlassen te kijken en ik werd gepakt door een afbeelding uit 530 voor Chr. (Vaticaans Museum).  www.theoi.com

Atlas staat er samen met Prometheus op. Omdat ze allebei een straf moeten ondergaan? Opvallend is dat ze beiden de linker lichaamshelft naar voren gewend hebben; een houding die ik ‘verstilde telgang’ zou willen noemen. Atlas heeft zijn linkerarm omhoog en naar binnengedraaid, met zijn vingertoppen heft hij het hemelgewelf op. Met zijn rechterhand lijkt hij zijn heup (dat mooie rondje op de originele afbeelding geeft precies aan waar het scharnierpunt zit!) naar voren te willen houden om recht onder het te dragen gewicht te staan. Misschien ook wel om met die hand een vast punt te maken, waardoor zijn rechterschouder in stabiel contact blijft met het hemelgewelf. Het is opvallend dat het hemelgewelf niet een duidelijke bol is zoals we dat van Atlas van het Paleis op de Dam kennen. Bij die oude afbeeldingen weet je nooit of het de symboliek is of dat de techniek van het verbeelden nog in de kinderschoenen staat.

De linkervoet van Prometheus staat trouwens ook verder naar voren geschoven ten opzichte van zijn rechter. Ik moest even denken aan die foto uit de Congo zie weblog “Vakantie in de stad”: www.noorderlicht.com De foto van H. Brepoels, 1928, © KMMA Tervuren: Bokuma. Straf voor overspel. Pijl door been in houten blok gestoken. Ook die vrouw zit met haar linkerkant naar voren gewend. Puur toeval of doen wij dat allemaal in vergelijkbare penibele situaties?

Terug naar de handen van deze Atlas. Als je denkt in bewegingspatronen, dan bewegen die armen in precies het tegenovergestelde patroon van elkaar. Min of meer vergelijkbaar bij iemand die viool speelt of bij iemand die touw trekt. Op het tekeningetje van de touwtrekker zie je dat hij hangt en zijn totale lichaamsgewicht in zet. Hij zet zich af met zijn voeten en zal achterover vallen als zijn tegenstander het touw plotseling loslaat  Nu zou het ook zo kunnen zijn, dat hij op het punt van verliezen staat omdat hij naar voren getrokken wordt en zich met zijn voeten schrap zet.  Een kracht van voren is weer anders dan een kracht van boven, trekken is ook anders dan duwen of stoten. Die Atlas van 530 v. Chr. doet het wel slim om zijn bekken precies onder zijn last van boven te plaatsen!

In een eerder stukje (Hermes vervolg / 21 juni 2010) memoreerde ik dat er een tijd was dat ik gespitst was op atlassen. In atlassen kijken is iets anders naar Atlas kijken. In deze tijd van het jaar raadpleeg ik frequent mijn Wereld Bosatlas: (www.bosatlas.nl) om te zien waar al die lieve mensen waren toen ze aan me dachten.

Een atlas heeft een relatie met ATLAS, de god die de wereldbol op zijn nek draagt. ( http://nl.wikipedia.org/wiki/Atlas_(mythologie) )

Door mijn beroep ben ik geïnteresseerd in hóe hij dat doet! Als je eenmaal op zoiets gericht bent, dan ontmoet je Atlas vanzelfsprekend vaker dan anders het geval zou zijn. Ik ging ooit eens met een blond iemand naar een concert en die zei: ‘Er zitten maar twee blonde mensen in het hele orkest.’ Zo lette iemand anders op het aantal vrouwen ten opzichte van mannen zonder dat onderscheid van haarkleur. Niettemin maken die opmerkingen maken me alert op iets waar ik zelf nooit aan zou denken. Sindsdien kijk ik voor de aardigheid wel eens hoe die verhoudingen liggen.

Terug naar Atlas. Dit keer geen tekening of een afbeelding. Het is veel leuker om hem zelf tegen te komen! Let dan op hoe hij de wereldbol draagt. Heeft hij zijn rug eronder gezet? Wat doet hij met zijn armen en zijn handen? Gaat hij gebukt onder zijn last of heeft hij in de gaten hoe hij minimaal last van zijn last heeft? Waar staat dat beeld? Wat heeft Atlas te maken met het gebouw waar hij op staat? Boven op gebouwen zijn tot nu toe een voorkeursplek in mijn beleving.

Ik had al een tijd geen nieuwe Atlassen meer gezien tot eergisteren in Utrecht! In vakantietijd is er tijd voor bijzondere afspraken: we maakten een rondvaart. Ik heb gemerkt hoe leuk het is om een stad vanaf het water te zien. De tijd gaat zoveel trager, je ziet meer en je waant je met gemak in andere tijden. Na de drukte van de Utrechtse Oude Gracht voeren we door de bijna verlaten Nieuwe Gracht. Ineens daar was hij hoog boven ons en torste zijn last: ATLAS!
Mijn fototoestel lag thuis maar leve het internet. Met een beetje geduld, passend bij de sfeer van de Nieuwe Gracht, komt uiteindelijk Atlas in beeld: www.youtube.com

Zomers hebben al heel lang een vast patroon.
Voor mij is de zomer pas écht zomer, wanneer het tennistoernooi op Wimbledon begonnen is…….

en…………..de Tour! Wij, kijkers, zitten min of meer ook op de fiets en fietsen hard mee.

Daarna een beetje leegte en dan komen de Zomergasten. In Groningen maakt de zomer een culturele omslag naar het Peter de Grote Festival (www.peterdegrotefestival.nl), de Zomer Jazz Fietstour (www.zjft.nl ) en Noorderzon (www.noorderzon.nl). Lichaam en geest vinden elkaar weer, van intensief buiten bezig zijn naar meer de activiteiten onder dak, soms zittend op harde banken.

Wat de meeste mensen niet weten is dat wielrenners ook hard, maar comfortabel hebben gezeten: www.photoplaza.nl/lindolfi

Hebben we wat aan die ervaring van wielrenners? Er is nog een maand om dat persoonlijk te testen!