Meneer Smit was onze docent oefentherapie en TLO ( theorie lichamenlijke opvoeding) op de Haarlemse Opleiding voor Fysiotherapie in Bloemendaal.
H.J. Smit officieel, Mans Smit voor intimi, de directeur van de opleiding, die al zijn studenten wilde leren kennen en daarom gaf hij ons les in het 1e jaar.

Hij leerde ons spelen met bewegen. Gelukkig NOOIT rijtjes oefeningen uit mijn hoofd hoeven leren, maar nadenken waarvoor en waarom je een bepaalde beweging vraagt en bovendien attent blijven of de uitvoering zo is als bedoeld en anders je formulering bijstellen. Wanneer iemand je opdracht anders uitvoert, dan je afvragen waarom. Kan hij het niet of begrijpt hij je niet?!

Iedereen heeft zijn opdrachten met markant woordgebruik nog paraat:
‘Noem tien oefeningen voor de quadriceps opklimmend in moeilijkheidsgraad’
of ‘Verzin tien oefeningen voor een stok. Wat is des stoks?’ Natuurlijk kwamen ook de andere attributen voorbij: wat is des bals of des knots? Het ‘paretisch oefenrecept’ was uit den boze; het oefenrecept is niet paretisch (verlamd). Het is het oefenrecept voor paretische spieren, al achterhaald gaf hij aan, maar het stond in het Blauwe Boek, het leerbloek wat verplichte kost was.
De creativelingen onder ons hadden het goed, want zij kunnen doorgaans niet uit het hoofd leren, maar ik kan me achteraf voorstellen dat er ook studenten geweest zullen zijn die liever de vastigheid van oefenstof in rijtjes gehad zouden hebben.

Af en toe kom ik iemand tegen uit die tijd en heffen we de lofzang aan op meneer Smit. Zoektochten op internet: leeft hij nog? We willen hem graag vertellen hoeveel extra’s hij ons meegeven heeft… Vandaag kreeg ik een berichtje met de tekst: ‘We hoeven niet langer te zoeken, ik hoorde dat hij al jaren geleden overleden is.’

Wat nu? Heel eenvoudig: een berichtje naar boven met goede gedachten…

Al jaren ga ik naar het warmwater zwembadje om een uurtje te zwemmen. Meditatief zwemmen, rustig en ritmisch zodat gedachten kunnen komen, gaan en vanzelf ophouden. Dat gaat perfect wanneer ik er alleen ben of met een zwemgenoot die op dezelfde lijn zit.

Soms deel ik het bad met noeste zwemmers – meestal met een chloorbrilletje op – die op kracht en met snelheid zwemmen. Zij hebben zich waarschijnlijk een doel gesteld, of moeten hun target halen om in een bepaalde tijd zoveel baantjes gezwommen te hebben.
Het gedeelde zwembadje is dan heel anders, het water geeft een soort agressie door. Er is weerstand in het water wat er anders niet is door die extra golfslag.

Er zijn baders, meestal wat oudere vrouwen, die bedaard heen en weer drijven al of niet met drijfmateriaal en hun bestaan bespreken. Een breikransje of koffieclubje te water. Soms zo druk in gesprek dat ze afdrijven en niet merken dat er ook nog iemand rustig heen en weer probeert te zwemmen.

Dan de echte oude mensen, die zwemmen niet, zij gaan op hun rug liggen en drijven overdwars en genieten van het warme water. Dat valt op wanneer ze zich met veel moeite op het trappetje uit het water hijsen en naar het kleedhokje strompelen.

Ook zijn er mensen die het warme water benutten om zichzelf te revalideren. Zij doen loopoefeningen of zwemmen met gewichten in de handen en doen van alles met een bepaalde reden, waarvan de bedoeling is dat ze er beter van worden met behulp van het water. Oefenen op het droge is heel anders.

Wie er niet zijn? De spetterende jongetjes die ‘bommetje’ spelen! Die gaan naar het gewone zwembad, samen met de waterpolo’ers, de wedstrijdzwemmers, de families en fitness te water mensen.
Zo’n warmwater zwembadje heeft kennelijk voor bepaalde groepen mensen de sensatie van een Kurort zoals je dat in boeken leest. Heerlijk is dat om zo vlakbij huis weg te dromen in je fantasie…

Niet alleen een verhaal heeft een begin en een eind, ook bewegingen hebben dat.
Begint een beweging al met de gedachte om iets te gaan doen? Dat is een vraag voor neurowetenschappers en filosofen.

Vioolspelen doe je niet alleen met je vingers en je armen, alles doet mee vanaf het Fingerspitzengefühl tot in je tenen! Tussen die tenen en vingertoppen zit een heel lijf, dat in z’n geheel betrokken is om specifieke bewegingen op een bepaalde plek te doen slagen. Ook de klank- en bewegingsvoorstelling, aandacht zonder afgeleid te worden, er ‘in’ zijn!

Dat geldt niet alleen voor muziekmaken of bij het bedrijven van een sport, maar voor alles. Iedereen kent wel het gevoel dat er spontaan een diepe zucht ontsnapt als je klaar bent met het een of ander. Dan is ook de beweging naar binnen toe, de adembeweging, betrokken geweest. Een zucht geeft lucht! Er is iets losgelaten, er is ruimte en beweging van binnen in de borst- en buikholte gekomen. Er is iets volbracht!

Het ritme van golven met steeds weer die spanning tot het omslagpunt en een fractie van rust voor de spanningswisseling voor een nieuwe golf. ‘Immer gelijkend, nimmer gelijk’ volgens de definitie van ritme (Dalcrose). Zo gaat het ook met onze bewegingen. Zelfs de rechtlijnige strakke beweging met een duidelijke betekenis in een vorm gegoten, zoals het gebaar ‘halthouden’ van een verkeersagent, laat dat zien. De breedte van het gebaar gaat verder dan de lengte van zijn armen. Het andere gebaar ‘doorrijden’ is van een heel ander karakter. Dat is vooral dynamisch. Actie! Er is een omslagmoment geweest.

De overgangen bij paardrijden, van de ene gang naar een andere, zijn lastig. Ben je eenmaal in draf of in een andere gang dan vraagt dat een ander soort aandacht, namelijk hóe je paard actief in draf blijft of actief stil blijft staan, vierkant, de vier benen evenveel belast.
Dit voorbeeld kan zelfs van toepassing zijn bij het werken achter een computer. Hoe doe je handelingen die weinig afwisselend zijn? Kramp is beweging die de weg niet weet, de beweging stroomt niet meer, het stuwt, het ritme is weg, de spanning stijgt. Dat gaat op den duur pijn veroorzaken.

Stappen terug doen, letterlijk en figuurlijk, om een beweging, een handeling weer kop en staart te geven is soms een heftig proces.

Over twee linkerhanden gaat dit stukje niet. Het zet de lezer alleen op het verkeerde been. Wat is goed? En wat is fout? Wat is links en wat is rechts?

Op de Malevich expositie in het Stedelijk Museum in Amsterdam valt mijn oog op geschilderde voeten: eerst een paar rechter en toen een paar linker onderaan een paar gewone benen met de gebruikelijke verschillen tussen links en rechts.

Het ziet er niet gek uit. Misschien bevestigen die voeten de bewegingsrichting en de actie zelf… iets om over na te denken…

Nijverheid is een mooi woord, meteen komt de associatie ‘bedrijvig’ boven. Nijvere bijen. Er wordt iets gedaan of gemaakt, iets ambachtelijks met liefde en aandacht.
Bij nijverheid hoort industrie. Een woord met rookpluimen uit hoge schoorstenen…

Vanmorgen de auto naar de garage gebracht voor een beurt en het valt me op dat alles vastgelegd wordt op computers. Ook mijn vraag of de luchtwegen van de auto nagekeken kunnen worden, er wordt steeds zoveel lucht rond geblazen…
De monteur loopt met me mee om precies te kijken wat er loos is. Niks geen metertjes of elektronica, maar een vakman die onderzoekt! We komen samen tot de conclusie dat het schermpje van de tomtom de luchtstroom in de weg zit en de oorzaak is van die ongewenste wind en herrie. Dat wordt met een potlood doorgestreept op het lijstje. Als alles klaar is, pinnen voor de nota, die op een computer samengesteld is.

De centrale verwarming geeft bij storing een code aan, bellen om het door te geven. De monteur komt en toetst op de tiptoetsen. Zonder sleutels of tangen herstelt hij het euvel. Zijn handen blijven schoon.

Telefoon, pc, internet, wifi en het pinapparaat… Een heel ander verhaal. Moderne middelen primair om het bestaan te vergemakkelijken. Voor de aanleg en het onderhoud ben je afhankelijk van wie er aan de andere kant van de telefoon zit en of je vraag werkelijk begrepen wordt. Soms heb je het geluk om een nijvere medewerker van een helpdesk te treffen, iemand die zich betrokken voelt en onderzoekt hoe het werkelijk zit om de juiste oplossing te vinden op mijn vraag.

Zijn nijverheid en industrie vervangen door elektronica en technologie? Fysiotherapie blijft voor mij een ambachtelijk beroep, waarbij ervaring en mensenkennis naast de beroepsmatige vaardigheden centraal staat. Toch nog een nijverheid, wel met selectief gebruik van producten uit de technologische industrie.