Waarom gaan baby’s eigenlijk bewegen? Ze tillen hun hoofd op, spelen met de armen en handen grijpen, ze gaan zich omdraaien en zetten het op een brullen wanneer het niet lukt. Allemaal vreselijk veel moeite en inspanning om uiteindelijk zelfstandig op eigen benen te kunnen gaan en staan…

En dan? Periodes van lichamelijke actief zijn, vaardigheden ontwikkelen en doodmoe van alles daarna je adembeweging door je hele lijf voelen stromen. Of slaat het door in veel zitten, niet in de benen kunnen komen, tot je bedenkt dat die eenzijdigheid het leven saai maakt. De inspanningen van de oude dag zijn nog weer anders. Gewone activiteiten zoals opstaan en aankleden en verder voor jezelf zorgen, zijn haast projecten geworden en vullen bijna de hele dag.

Is het misschien zo dat we ons hele leven bezig zijn om die laatste fase zo soepel mogelijk te laten verlopen door evenwichten te vinden in rust en beweging omdat we graag zo lang mogelijk autonoom willen blijven?

Het is altijd een elegant gezicht hoe mensen met iets op hun hoofd lopen. Het kan een emmer water zijn, een tros bananen, een koffer of een hak om het land mee te bewerken. Wat je dan ziet, is dat de wervelkolom zich opricht zoals de slang van een fluitspeler. Het bovenste deel is verstild, de lendenen en het bekken met de heupen swingen. Wanneer je een stok op je vinger of op je handpalm balanceert, dan doe je een beetje hetzelfde, je blikrichting wordt vastgehouden door het bovenste puntje van de stok en daarmee bereik je die relatieve rust in dat bovenste stuk wervelkolom.

Bergbewoners dragen de spullen niet altijd op hun  hoofd, maar op hun rug in een rugzak. Je hebt dan je handen vrij en sommige mensen gaan juist door die druk op hun rug zich beter op strekken en dat geeft ruimte aan de bewegingen van de benen. Ook schouders kunnen ertoe bijdragen om mooi gestrekt te lopen, denk aan een juk of een variatie daarop zoals een zwiepende stok met aan de uiteinden de ballast die meegenomen wordt.

In iedere hand een tas is ook efficiënter om ballast te vervoeren , ondanks het ongemak van geen hand vrij te hebben. Toch liever scheef zeulen met die zware koffer of vuilniszak? Er zijn oplossingen met wieltjes…

Vandaag twee klassiekers van het bewegingsonderwijs uit mijn boekenkast gehaald. Veel wat als nieuw gepresenteerd wordt, lijkt op een variatie van dat wat al was.

‘Die menschliche Bewegung’ van Dore Jacobs (1932). Zij begint haar inleiding met de volgende stelling: ‘Bewegung ist die Sprache des Menschen.’ 

‘The thinking body’ van  Mabel E. Todd (1937) heeft geen inleiding, bovenaan het eerste hoofdstuk staat: ‘ Function and Form in Human Dynamics’. 

De eerste alinea begint zo: ‘ We sit and walk as we think. Watch any man as he walks down the avenue, and you can determine his status in life. With practice, a finer discernment will have him placed socially and economically, and with a fair idea of his outlook on life. We judge our fellow man much more by the arrangement and movement of his skeletal parts than is evident at once.’

Het zal vast niet toevallig zijn dat deze mensen zowel in Duitsland en in de VS heel goed gekeken hebben naar hoe wij ons bewegen en daar een verhandeling over geschreven hebben. Geen grafieken en statistieken in hun boeken. De tijd van vroeger ging minder snel, hadden zij daarom nog de tijd om goed te kijken? Eén ding is zeker: aanvinken is een handeling die toen nog niet zo bestond… of vergis ik me?

Op zoek naar de geschiedenis van het menselijk bewegen ben ik merkwaardig genoeg eerst iets over het zwemmen tegengekomen. In de oudheid ging men al te water, daarvan zijn wandschilderingen bekend. Ook de oude Grieken en Romeinen bewogen zich al in het water. Lopen, springen, klimmen en klauteren maken we ons min of meer vanzelf eigen, al doet iedereen dat op zijn eigen manier. Jezelf drijvende kunnen houden is iets anders dan het echte zwemmen met een techniek.

Ik ben verrast dat er al in 1538 een boek verscheen van Nicolaus Wynmann over het zwemmen, dat werd een eeuw later in het Nederlands gedrukt en herdrukt. Kennelijk was er behoefte aan meer dan alleen je drijvende te houden.

Nog weer later in 1778 benadrukt Johann Christoff Friedrich Gutsmuths, een Duitse pedagoog, het belang van op jeugdige leeftijd te leren zwemmen. Hij liet ons ook een boek na over de zwemtechnieken. 

Waarom leren wij niet meteen borstcrawl als meest natuurlijke beweging na het hondjes-zwemmen? Letterlijk het hoofd boven water te houden doen we zeker met de schoolslag. Belangrijker? Kruipen en tijgeren op het droge (bewegingen met rotaties van de wervelkolom) zijn vergelijkbaar met borstcrawl, het is bovendien een veel vrijere beweging dan de strakke symmetrie van de schoolslag, waarmee we ons door het water ploegen. Het zwemonderwijs blijft vast in beweging met dit soort vraagstellingen…

Vandaag duik ik, met grote sprongen door de tijd, wat in de geschiedenis van mijn beroep. Wanneer en waarom is er interesse in het bewegen gekomen? Afbeeldingen uit de oudheid laten zien dat er ook toen al aan dansen, vechten en sport gedaan werd. Er waren badhuizen en heilzame bronnen. Er waren rituelen om de goden gunstig te stemmen. 

In de middeleeuwen werd er gedanst en er waren toernooien. Een geleidelijke ontwikkeling dat de overdracht eerst mondeling gegeven werd tot er academie’s gesticht werden. Bewegingen uit de dans worden geformaliseerd. De regels van de Académie Royale de Danse (gesticht door Lodewijk XIV) vormen nog altijd de basis voor de training van de huidige dansers.

Behalve bewegen als kunstvorm en voor het vermaak, kan bewegen benut worden om muzikaliteit te wekken (Dalcroze) of om van binnenuit te acteren (Delsarte) of het bewegen vanuit een pedagogisch perspectief (Philantropijnen)  en natuurlijk ook beweging met oog op het algeheel welbevinden en gezondheid (Pehr Henrik Ling).

In de 19e eeuw begon men echt weer wakker te worden voor het feit dat bewegen heilzaam en wenselijk is. Het accent ligt dan eens op het gezonde dan weer op het vermaak of op de competitie. Wat is de aanleiding voor het ontwikkelen van een methode? In hoeverre beïnvloeden al die bedenkers van methoden en systemen elkaar? Wat zien we er nu nog van terug? Wanneer komt de interesse voor de techniek van bewegen?

De komende tijd wil ik me er wat meer in gaan verdiepen en zal er zo nu en dan iets over vertellen op dit blog.